تفسیر موضوعی قران (8)؛ جن در قران

جن در قران

جنّ واژه عربی و از ریشه "ج ن ن" به معنی پنهان است. کلیه واژه هایی که از این ریشه مشتق شده اند به نحوی معنای پنهانی را در خود دارند. مثلا : جنت : باغی که از شدت تراکم انتهای آن پنهان است

جنین: موجود مخفی در رشکم مادر

مجنون: کسی که عقلش پنهان شده باشد،که در فارسی به  دیو زده و  دیوانه هم تعبیر می شود.

 واژه جن 22 بار در قران استعمال شده است.از بررسی آیات مذکور ونیز آیات دیگری که مرتبط با این موضوع هستند اما واژه جن در آنها استعمال نشده است

 نکات زیر را می توان نتیجه گرفت.

1-   جن موجود است نه موهوم

کثرت اشارات قرانی و تعلبیر مختلفی که در این کتاب به آنها می وشد نشان می دهد که این واژه به یک موجود تخیلی اشاره ندارد بلکه به نوع خاصی از وجودات اشاره دارد که اوصاف زیر شناسه آنان است:

2-   جن از آتش خلق شده است.دلیل این ادعا، سخن ابلیس، یکی از اجنه ، است که در مقام مقایسه خود با آدم و بیان علت کرنش نکردنش در مقابل آدم ، گفت :

قالَ أَنَا خَیْرٌ مِنْهُ خَلَقْتَنی‏ مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طینٍ (76)

من از آدم برتر هستم ، من را از آتش آفریدی و اورا از گل.

بدیهی است اینکه انسان از خاک آفریده شده است به این معنا نیست که اگر چیزی به بدن انسان اصابت بکند گردو خاک بلند شود ویا اگر به او  سنگ و گلوخ اصابت کند آزرده نشود. بلکه بدان معناست که عناصر سازنده بدن انسان از خاک گرفته شده است. به همین ترتیب، خلقت آتشین شیطان، بدان معنا نیست که همواره شعله ور یا سوزنده باشد بلکه ممکن است به این معنی باشد که عناصر تشکیل دهنده یا ویژگی های وجودی او از عناصر یا از ویژگی های  موجود در آتش باشد . و همانگونه که انسان از اصابت سنگ وکلوخ دردمند م یشود شیطان هم از قرار گرفتن در آتش دوزخ معذب خواهد گردید و اشکالی از این جهت نیست .

3-   در طول تاریخ ، شیاطین مورد پرستش واقع شده وبه گونه ای از شرکاء خداوند تلقی شده اند. قران می فرماید:

 وَ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَکاءَ الْجِنَّ (100)

بو در جای دیگر می فرماید:

َلْ کانُوا یَعْبُدُونَ الْجِنَّ أَکْثَرُهُمْ بِهِمْ مُؤْمِنُونَ (41)

 

4-   در صف بندی حق وباطل ، همواره ،در کنار انسان های فرومایه، شیاطینی از جنس جن نیز وجود داشته اند که با توانایی های خود در مقابل جبهه حق (پیامبران ) مخالفت می نمودند.

وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطینَ الْإِنْسِ وَ الْجِنِّ (112)

5-   جنیان، زادو ولد دارند و تعدادشان همواره رو به افزایش است به همین جهت در قران سخن از ذریه شیطان به میان آمده است :

فسجدوا الا إِبْلیسَ کانَ مِنَ الْجِنِّ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ أَ فَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّیَّتَهُ أَوْلِیاءَ (50)

و جال آنکه میزان زاد وولد آنها در مقایسه با آدمیان بیشتر است از این رو جمعیتشان به تعبیر قران ، جمعیت آنها از بنی آدم هم پیشی گرفته است

وَ یَوْمَ یَحْشُرُهُمْ جَمیعاً یا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَکْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ (128)

 

6-   جینیان نیز همانند آدمیان قدرت انتخاب دارند و بسان آدمیان مخاطب دعوت انبیا بوده اند و همانند انسان ها ، برخی از ایشان تابع دستورات انبیا گشتند وعده ای نیز از قبول دعوت ایشان سرباز زدند وهمانند ابلیس  وارد جرگه کافران گردیدند.

 یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَ الْإِنِْ أَ لَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیاتی‏ وَ یُنْذِرُونَکُمْ لِقاءَ یَوْمِکُمْ هذا قالُوا شَهِدْنا عَلى‏ أَنْفُسِنا وَ غَرَّتْهُمُ الْحَیاةُ الدُّنْیا وَ شَهِدُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کانُوا کافِرینَ (130)

7-   وبنابراین بخشی از ساکنان دوزخ را جنیان تشکیل می دهند:

وَ لَقَدْ ذَرَأْنا لِجَهَنَّمَ کَثیراً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ ... (179)

8-   امکان تسخیر وبه کار گیری جن، قران به روشنی سخن از استخدام جنیان توسط انسان ها به میان آورده است . افرادی چون سلیمان نبی (ع) از نیروی اجنه  برای پیشبرد امور کشور خویش استفاده می کردند

.... وَ مِنَ الْجِنِّ مَنْ یَعْمَلُ بَیْنَ یَدَیْهِ بِإِذْنِ رَبِّهِ (12)

آنها سلیمان را در ساخت  ابنیه و ظروف خدمت می کردند . بعید نیست در امور نظامی وجنگاوری نیز از قدرت اجنه استفاده کرده باشد زیرا به بیان قران ، بخشی از نیروهای سلیمان جنیان بودند و او   هنگام سان دیدن از نیروهای خود، از صف جنیان هم بازدید می کرد:

وَ حُشِرَ لِسُلَیْمانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَ الطَّیْرِ فَهُمْ یُوزَعُونَ (17)

9-   اجنه، به سبب ویژگیهای بدنی خود دارای قدرتهایی هستند که انسان های عادی از آن محرومند. سرعت سیر زیاد، نامرئی بودن و....قابلیت های آنان در انجام کارهای سخت را بسیار زیاد می نماید.به عنوان نمونه ، هنگامی که سلیمان نبی(ع) مشتاق دیدن تخت ملکه سبأ شد ،یکی از جنیان تحت امر او به وی وعده دادکه قبل از اینکه از جای برخیزد تخت ملکه سبأ را برای وی حاضر سازد و جن دیگری که از نیروهای معنوی و علم کتاب بهره بیشتری داشت به وی گفت حاضر است قبل از اینکه سلیمان چشم بر هم بزندتخت ملکه سبأ را برای وی حاضر سازد و بلافاصله اینکار را انجام داد.

قالَ عِفْریتٌ مِنَ الْجِنِّ أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ تَقُومَ مِنْ مَقامِکَ وَ إِنِّی عَلَیْهِ لَقَوِیٌّ أَمینٌ (نمل-39)

قالَ الَّذی عِنْدَهُ عِلْمٌ مِنَ الْکِتابِ أَنَا آتیکَ بِهِ قَبْلَ أَنْ یَرْتَدَّ إِلَیْکَ طَرْفُک

عفریتى از میان جنها گفت: من، قبل از آنکه از جایت برخیزى، آن را نزد تو حاضر مى‏کنم، که من بر این کار هم توانایم و هم امین. (39)

و آن کس که از علم کتاب بهره‏اى داشت گفت: من، پیش از آنکه چشم بر هم زنى، آن را نزد تو مى‏آورم(40)

10-                       دسترسی اجنبه به علوم غیبی همیشگی و نامحدود است .به بیان قران ، لگرچه سلیمان نبی(ع) از دار دنیا رحلت کرده بود اما چون در حالت ایستاده و متکی بر عصا مانده بود ، جنیان گمان می کردند که او زنده است تا اینکه موریانه عصای او را خورد و بدن سلیمان بر ریو زمین افتاد وآنجا بود که جنیان از مرگ سلیمان آگاه شدند . انی نشان می دهد که آ«ها علم گسترده ای از حوادث عالم ندارند واگر دسترسی به علم غیب داشتند چنین خطایی از آنها سر نمی زد

فَلَمَّا قَضَیْنا عَلَیْهِ الْمَوْتَ ما دَلَّهُمْ عَلى‏ مَوْتِهِ إِلاَّ دَابَّةُ الْأَرْضِ تَأْکُلُ مِنْسَأَتَهُ فَلَمَّا خَرَّ تَبَیَّنَتِ الْجِنُّ أَنْ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ الْغَیْبَ ما لَبِثُوا فِی الْعَذابِ الْمُهینِ (14)

11-                       شیاطین می توانند با مکر خود باعث انحراف آدمیان گردند.بخشی از شکایات کافران  در قیامت، از دست اجنه ای است که باعث انحراف ایشان گردیدند

وَ قالَ الَّذینَ کَفَرُوا رَبَّنا أَرِنَا الَّذَیْنِ أَضَلاَّنا مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ نَجْعَلْهُما تَحْتَ أَقْدامِنا لِیَکُونا مِنَ الْأَسْفَلینَ (29)

12-                       برخی از جنیان پس از شنیدن آیات قران و گرایش به اسلام ، به میان قوم خود بازگشته ومبلغ دین شدند.

وَ إِذْ صَرَفْنا إِلَیْکَ نَفَراً مِنَ الْجِنِّ یَسْتَمِعُونَ الْقُرْآنَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قالُوا أَنْصِتُوا فَلَمَّا قُضِیَ وَلَّوْا إِلى‏ قَوْمِهِمْ مُنْذِرینَ (29)

13-                       هدف نهایی ومسیر تکاملی جنیان همانند انسان ، عبودیت خداوند است :

وماخلقت الجن والانس الا لیعبدون

14-                       برخی از انسان  ها برای حل مشکلاتشان به جنیان مراجعه می کنند.

وَ أَنَّهُ کانَ رِجالٌ مِنَ الْإِنْسِ یَعُوذُونَ بِرِجالٍ مِنَ الْجِنِّ فَزادُوهُمْ رَهَقاً (6)