بهائیت وانکار خاتمیت

امت اسلام در طول تاریخ خود بارها هدف تهاجمات مختلف نظامی وعقیدتی قرار گرفته است . برخی از این تهاجمات همچون حمله مغول نسل مسلمین را به خطر انداخت  وبرخی همچون ظهور فرقه بابی وقادینی وبهائی  امنیت عقیدتی جامعه اسلامی را به خطر انداخت. عمده ترین چالش آن دسته از  مدعیان نبوت وشریعت که آئین خود را شریعتی در امتداد ادیان ابراهیمی می پنداشتند مسئله خاتمیت بود. رهبران این فرق باید پاسخ مناسب وتوجیه مردم پسندی در مقابل آیات قران  وروایات معصومین که تصریح به ختم نبوت دارند ارائه می کردند.در این جا مختصرا به دو فرقه بابی وبهایی که در اواخر دوره قاجار در ایران ظهور نمودند می پردازیم.

خاتمیت

دعوت اسلام همان گونه که به قوم وقبیله وملت خاصی منحصر نیست ،به دوره وعهد وزمانه خاصی نیز منحصر نیست. به اعتقاد مسلمین، شریعت اسلام شریعت ابدی بشر است . دلیل این ادعا که تحت عنوان "خاتمیت" از آن یاد می شود  آن است که، اصولاً  علت و فلسفه تجدید شرایع از بین رفتن متن ومحتوای اصلی ادیان وبروز  تغییر  وتحولات وتحریفات در آن وهمچنین تغییر  مقتضیات ونیازهای جامعه در طول زمان وعدم توانایی دانشمندان آن ادیان بر پاسخگویی به نیاز ها وسوالات جدید بود.وهیچ یک از این امور در خصوص اسلام صدق نمی کند

عقل به مثابه حجت

شاید بتوان گفت  مهم ترین نقطه  تماس دین با دنیای روز  در حوزه نظری وحتی در حوزه عملی مبحث جایگاه ،حدود نفوذ ونقش عقل در تشریع قوانین دینی است. انسان  امروز ادعای عقل گرایی دارد و علاقمند است خوب وبد یا مفید ونامفید بودن هر چیز را با عقل خود  درک کند . از  سوی دیگر شریعت ، قوانین خود را مبتنی بر وحی الهی و دریافت شده از آسمان می داند و راز بسیاری از دستورات خود را در حکمت های الهی که در پس پرده غیب است می داند. حکمت  هایی که در حیطه نفوذ عقل حسابگر نیست. از این رو بسیاری از رهبران دینی از سوال پیچ شدن در خصوص چرایی صدور احکام  چندان خوشنود به نظر نمی رسند. آنها ترجیح میدهند مردم بدون پرس وجو وبه صرف اطمینان به وحیانی بودن دستورات وقوانین دینی به آن گردن بنهند واین گونه رفتار را نشانه کمال ایمان می دانند. سخن این رهبران چندان هم بی مایه نیست زیرا با توجه به حکیم بودن خداوند اگر الهی بودن یک قانون ثابت شود  لاجرم حکیمانه بودن آن قانون هم ثابت می شود چه ما به آن حکمت دست بیایبم چه دست نیابیم.

سنت ، دومین منبع فهم دین

دومین منبع مهم فهم دیدگاه  اسلام دربراه یک موضوع ، سنت است.به طور کلی منظور از سنت :  سخن ورفتار پیامبر (وائمه معصومین) وسکوت  معنا دار ایشان در مقابل عمل افراد  می باشد.منظور از سکوت معنا دار عدم اعتراض ایشان به رفتار یاگفتار دیگران در مواقعی که مانعی از اظهار نظر درمیان نباشد.

در میان اهل سنت ،سخن وعملکرد شخص پیامبر از حجیت تام برخوردار است . از آنجا که اصحاب آن حضرت نزدیک ترین افراد به آن حضرت ومخاطبان اولیه سخنان وی بودند و نسبت به حوادث واتفاقاتی که باعث نزول آیات الهی و صدور احادیث نبوی می شد از بیشترین اشراف واطلاع  برخوردار بودند (نسبت به نسل های بعدی )  همچنین بیشترین مدح وتمجید  پیامبر درباره آنها بوده است وبهترین نسل اسلام محسوب می شوند  بنابراین سخن وعملکرد آنها در درجه بعد از پیامبر نیز می تواند  ملاک تشخیص نظر دین قلمداد شود.

میان ترم درس شناخت بهائیت

محدوده امتحان میان ترم از تاریخچه شیخیه،بابیه وبهائیه -عقاید شیخیه،عقاید بابیه وعقایت بهائیه می باشد.
 رجوع به فایل درس های یاد شده که در ستون سمت چپ  وبلاگ قرار دارد مفید است اما به دانش پژوهان عزیز توصیه می شود به فایل های یاد شده اکتفا ننمایند وبه یادداشتهای خود مراجعه نمایند.
نمونه سوالات در ادامه مطلب درج شده است

مصونیت قران از تحریف

تحریف، مهم ترین اشکالی است که بر سر راه حجیت کتب آسمانی وجود دارد وجود تغییرات در متن آسمانی ادیان قبلی حتی اگر یقینی هم نباشد به شدت حجیت آن ها را زیر سوال می برد.

تاریخ ادیان شاهد وقوع حوادثی همچون جنگ و اسارت وخرابی معابد و...است که باعث ازمیان رفتن همه یا بخشی از متون مقدس آنان گشته است.از نوشته جات زرتشت جز تعداد اندکی شعر باقی نماند،کتاب مقدس یهود از میان رفت وسال ها بعد ،پس از آن که به همت کوروش قوم یهود به سرزمین خود بازگشتند بازنویسی شد .کتاب مقدس مسیحیان که در واقع خاطرات شاگردان وهواداران عیسی بن مریم است ، حداقل 70 سال بعد از عروج وی به آسمان ها نگاشته شد.بنابراین انتقاد مسلمین به ادیان سابق مبنی بر نامطمئن بودن متون مقدس ایشان چندان بی راه نیست.

وجوه اعجاز قران

1)      فصاحت وبلاغت

 زیبایی های لفظی  یا فصاحت وبلاغت،  مشهورترین وجه اعجاز قران قلمداد می شود.علت این شهرت آن است که  اولین مواجهه عرب زبانان  با اسلام به واسطه شنیدن آیات قران بود واولین گرایش آنان به اسلام به دلیل وجود این ویژگی در آیات آن بود.

هنر خطابه وشعر گویی مهم ترین خصیصه فرهنگی عرب جاهلی بود. شاعران عرب ، مهم ترین عناصر تاثیرگذار در اوضاع اجتماعی آن دوران  محسوب می شدند.فرهنگ وعقاید هر قبیله از خلال اشعار شاعر قبیله معرفی می شد و در آغاز هر نبرد، ابتدا شاعران بودند که با رجز خوانی به مدح ومنقبت سربازان قبیله وبیان نقاط قوت سپاه خود می پرداختند گاه شعر یک شاعر آتش جنگی بپا می کرد وگاه کینه واختلاف دو قبیله به واسطه شعری خاموش می شد.در این زمان بود که انتشار قطعاتی از قران باعث عقب نشینی شاعرانی گشت که اشعار خود را به عنوان بهترین نمونه های شعر عربی (معلقات شبعه)  بر دیوار کعبه آویخته بودند. آنان  شبانگاهان و شرمسارانه اشعار خود از دیوار کعبه برداشتند.عقب نشینی ادبای عرب جاهلی در مقابل نثر قرانی از بزرگترین عوامل گرایش قبایل عربستان به پیام پیامبر اسلام (ص) شد.

نکاتی پیرامون اسلام شناسی

شناخت اسلام به عنوان یکی از  ادیان مهم دنیای حاضر که  هواداران آن بیش از  یک پنجم جمعیت جهان را تشکیل می دهند، از زوایای مختلف قابل انجام است . برخی ز نویسندگان بررسی تاریخ تمدن اسلامی ،پیروزی ها وشکست های آن ، رفتار ،آداب وسنن موجود بین مسلمین اعم از مسلمانان معاصر وگذشته   را راه شناخت اسلام دانسته اند. از نگاه ایشان اسلام بد یا خوب ،همین چیری است که در طول 1400 سال گذشته به نمایش در آمده است .دسته دومی هم هستند که فهم دین را از طریق بررسی  متون مقدس اسلامی، نحوه زندگی وتعالیم پیامبر اسلام وجانشینان او وکندوکاو در منابع عقیدتی وفقهی برجای مانده از بزرگان اسلام میسردانسته اند.از نگاه اینان اسلام واقعی لزوما با آنچه در رفتار وعملکرد مسلمانان دیده شده ومی شود یکی نیست هرچند بی ارتباط با آن هم نیست.

نقش دین در زندگی

از جمله سوالاتی که در مباحث دین شناسانه مطرح است این است که  اصولاً هدف غایی دین تامین کدام سعادت است؟ آیا دین تنها  مدعی تامین سعادت اخروی پیروان خود است یا  علاوه بر آن برای سعادت دنیوی و زندگی اجتماعی نیز تدبیراتی در سر دارد ؟

این سوال به نوبه خود قابل تجزیه به سه سوال دیگر می باشد:

آیا اهدافی که  دین برای خود تعریف نموده فقط مربوط به تعالی روحی پیروان خود است (نظیر  بودا،تائو و...) یا مسائلی همچون عدالت اجتماعی،رفاه، رفع تبغیض،آزادی و...را نیز جزو برنامه خود می داند؟

آیا در محتوا ومتنی که دین برای مخاطبین خود آورده است راهکار ها وقوانین مربتط با زندگی اجتماعی ورسیدن به اهداف یاد شده مطرح شده  یا صرفا به بیان دستورات فردی واخلاقی وسیر وسلوکی بسنده شده است؟

با توجه به تغییراتی که در زندگی انسان ها روی می دهد ایا دین  راه بروز رسانی تعالیم خود به تناسب مقتضیات زمانه را پیش بینی کرده است؟

سوالات بالا برای هر دینی قابل طرح است اما با توجه به رویکرد  انتخاب شده ونیز با ملاحظه ضیق وقت ونبود فرصت عجالتا به پاسخی که در اسلام برای این سوالات ارائه شده است می پردازیم:

اولاً:  قران کریم ,اقامه قسط وعدل ؛تزکیه نفوس؛تعلیم حکمت ونجات مردم از یوغ ستم ستمکاران  را  هدف ارسال پیامبران عنوان کرده است.

در سوره حدید می فرماید:

لَقَدْ أَرْ‌سَلْنَا رُ‌سُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمِیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ۖ وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ اللَّـهُ مَن یَنصُرُ‌هُ وَرُ‌سُلَهُ بِالْغَیْبِ ۚ إِنَّ اللَّـهَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ ﴿٢٥﴾

"به راستى [ما] پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنها کتاب و ترازو را فرود آوردیم تا مردم به انصاف برخیزند، و آهن را که در آن براى مردم خطرى سخت و سودهایى است، پدید آوردیم، تا خدا معلوم بدارد چه کسى در نهان، او و پیامبرانش را یارى مى‌کند. آرى، خدا نیرومند شکست ناپذیر است."

در آیه  یاد شده واژه حدید کنایه از سختی وصلابت و استفاده از نیروی نظامی می باشد ونتیجتا  بر طبق آیه ، برای پیامبران  اهداف اجتماعی نظیر اصلاحات وبرقراری عدالت ومبارزه نظامی برعلیه دشمنان بشریت تعریف می شود.

علاوه بر آیه بالا آیات دیگری در قران وجود دارد که به اهداف اجتماعی پیامبران  ومبارزات سیاسی وحتی نظامی آنها در راه تحقق این اهداف اشاره دارند.

 

دوماً: بررسی احکام وآموزه های اسلامی حاکی از آن است که این دین خود را برای تامین سعادت همه جانبه انسان  آماده کرده است شمول فقه اسلامی بر ابعاد مختلف زندگی (از تولد تا مرگ وازمسائل فردی تا اجتماعی، از بحثهای حقوق خانواده تا قوانین حکومتی) قرینه ای بر صحت این مدعاست. اجرای بسیاری از احکام اسلامی نظیر خمس،زکات ،دفاع،حدود ،قصاص،مجازات های شرعی ،بحث های حقوقی وقضایی و... متوقف بر قدرت سیاسی  وتشکیل حکومت دینی ویا  حداقل مستلزم هماهنگی وهمراهی  حاکمیت جامعه با نهاد دین  است

 سوماً:  از آنجا که اسلام خود را دین خاتم می داند لذا برای تداوم تعالیم وپاسخگویی به موضوعات جدید وپیش آمدهای غریب تدابیر خاصی پیش بینی شده است . مهم ترین تدبیر وجود نظریه اجتهاد واستنباط احکام جدید است که در فقه اسلامی از دیرباز رایج بوده است. استنباط فرایندی است که شخص کارشناس دین (مجتهد) با رجوع به اصول اولیه ،آیات قران،روایات  معصومین واحکام وقواعد کلی  و ثابت ونیز با شناسایی دقیق موضوع مورد سوال تلاش می کند تا  نحوه تطبیق دستورات کلی وقواعد ثابت دین بر موضوع جدید مورد بحث را بدست آورد ونهایتا حکم شرعی موضوع جدید را استخراج نماید.

فقه اسلامی به ویژه فقه شیعه برای کمک به مجتهد در فهم واستنباط حکم برای موضوعات جدید ومقتضیات زمانه ابزارهای کمکی برای فقیه اندیشیده است . برخی از این ابزارها از این قرارند:

الف- تعیین عقل به عنوان یکی از منابع فقه اسلام  که در موارد نبود آیه صریح ویا حدیث صحیح به فقیه برای فهم حکم موضوع مورد نظر کمک می کند.

ب-  وجود قوانین حاکم بر قوانین عادی که در صورت تعارض قوانین عادی با یکدیگر وبروز مشکل در جامعه راه حل تعارض را بیان میکند.نظیر قاعده لاضرر،قاعده نفی سبیل،قاعده اهم ومهم و...

ج-  اختیارات حاکم اسلامی برای حفظ مصلحت جامعه که به عنوان عاملی قوی حکومت دینی را در حل مشکلات جامعه در زمانی که احکام سنتی ووقاعد عادی کارگشا نیست کمک می کند.مثل استفاده ازد حکم حکومتی برای تخریب مسجدی که در مسیر اتوبان قرار گرفته که طبق قواعد شرعی تخریب آن حرام است اما اگر حل مشلات ترافیکی شهری راهی باقی نگذارد حاکم اسلامی می تواند با استفاده از اختیارات خود حکم شرعی تخریب مسجد را صادر نماید.در واقع با حکم حاکم  شرعا تخریب مسجد بی اشکال می شود .در مواردی که بدون حکم حاکم شرعی چنین اتفاقی بیافتد شاید مشکل ترافیک حل شود اما عمل غیر شرعی انجام شده است که کلیه افراد دخیل در آن شرعا گناهکار هستند اما با وجود حکم حاکم شرعی این چنین نیست