آیا فرشتگان عقل، اختیار و تکامل دارند؟

 

اصل این که  فرشته (در فارسی) و  ملائکه (در عربی) چه نوع موجودی هستند خیلی واضح نیست. مهم ترین مشکل ما در دسترس نبودن فرشتگان از حواس ماست که باعث نقصان اطلاعات ما شده است. و تنها مسیر آشنایی با ایشان را در منابع دینی( آیات  و  روایت) محصور کرده است که البته تعداد آیات و روایات در این زمینه کم نیست.مطالعه آیات قران حاکی از آن است که فرشتگان اصناف ودرجات گوناگونی دارند. بعضی از آنها مانند جبرئیل و میکائیل و اسرافیل و عزرائیل، از ملائکه مقرب درگاه الهی هستند  و بعضی در درجات پائین‌تری قرار دارند و هر یک وظیفه خاصی برعهده دارند. بعضی از آنها امین وحی پروردگار به سوی پیامبران  و برخی نگهبانان بندگان خدا و برخی دربان بهشت اویند."( نهج البلاغه، خ 1). آنها  به امر الهی در امورات مختلف هستی دخالت دارند از جمله : یاری مومنین (انفال،9)؛  پیام رسانی و رسالت (فاطر،1)، حمل تابوت موسی؛بشارت به مومنین پر استقامت(فصلت، 30)، لعنت بر بدکاران؛ گرفتن جان انسان ها(نحل،28)،؛عذاب بدکاران در قیامت(تحریم،6)، یاری اولیاء خدا (تحریم،2)، استقبال از بهشتیان و خدمت به ایشان (رعد،23) استغفار برای مومنین(انبیا، 28)یکی از  مهم ترین کار فعالیت های فرشتگان تسبیح وتقدیس پروردگار (بقره،30) است. این همان کاری است که در گفتگوی فرشتگان با خدا درمورد خلقت آدم بدان اشاره  شد.

معناى پرتاب شهاب توسط فرشتگان به سوی شیاطین

در سوره های صافات، حجر، ملک سخن از نفوذ شیاطین به آسمان ها و پرتاب شهاب از سوی فرشتگان حافظ به سمت آنها به میان آمده است.به یکی از این موارد( سوره حجر) اشاره می کنم:

وَ لَقَدْ جَعَلْنَا فىِ السَّمَاءِ بُرُوجًا وَ زَیَّنَّهَا لِلنَّاظِرِینَ: در آسمان ستارگانى پدید آوردیم و آن را براى بینندگان آراستیم،(16)

وَ حَفِظْنَاهَا مِن کلُ‏ شَیْطَنٍ رَّجِیمٍ: آن را از [دستبرد] هر شیطان مطرودى محافظت کردیم(17)

إِلَّا مَنِ اسْترَقَ السَّمْعَ فَأَتْبَعَهُ شهِابٌ مُّبِینٌ: مگر کسى که دزدانه گوش فرا دارد که شهابى روشن تعقیبش خواهد کرد.(18)

معنای ظاهری این آیات تصویری است که با دانش امروز انسان نسبت به آسمان و کیفیت شهاب سنگ ها ونقشی که در فضا دارند همخوان نیست. همچنین این که شیطان ها که هستند ودر آسمان ها و میان ستارگان به دنبال کدام راز هستی جستجو می کنند نیز امر مبهمی است که چنبره معنایی این دسته آیات را پیچیده تر کرده است.

تفسیر موضوعی ( 14)رزق در قران

رزق به معنی نعمتی است که نصیب انسان می شود و مورد بهره برداری واقع می شود. بنابراین رزق با ملک متفاوت است زیرا چه بسا اموال واملاکی که از نظر قانونی به انسان تعلق دارد اما هیچگاه نمی تواند از آن بهره برداری کند( مثل اینکه شخص مالک  خانه ای در شهری دور باشد که به دلایل مختلف امکان سکونت و استفاده از آن برایش مقدور نیست). همچنین هر نعمتی را نمی توان رزق خواند  زیرا  نعمت به چیزی می گویند که نصیب انسان می شود اعم از اینکه ملک انسان باشد یا نباشد و اعم از اینکه مورد بهره برداری واقع بشود یا خیر  اما رزق آن نعمتی است که مورد بهره برداری واستفاده واقع  شود.  اعم از اینکه ملک انسان باشد یا خیر و اعم از اینکه با تلاش به دست آمده باشد یا نه . بنابراین اگر از طریق هدیه یا ارث ،ملکی به انسان برسد و انسان از آن استفاده کند ویا غذایی به انسان هدیه شود و حتی اگر کسی با غصب و از طریق غیر شرعی چیزی را به دست آورد واز آن استفاده کند مشمول تعریف رزق خواهد بود. هرچند در حلال یا حرام بودن آن باید تأمل نمود.

تفسیر موضوعی قران (13) ربا

 ربا

ربا از ریشه «ر ب و» به معنای رشد ونمو است و در معاملات،به وامی گفته می شود که هنگام بازگشت وپس­گیری آن، علاوه بر اصل مال،  باید مبلغ بیشتری به قرض دهنده پرداخت شود و اگر شخص وام گیرنده چنین شرطی را نپذیرد ، مال مذکور به وی قرض داده نخواهد شد.لذا و یمجوب خواهد شد برای دریافت وام ، پرداخت مبلغ بیشتری را تضمین نماید و درنتیجه گویی مبلغ وام رشد کرده است . بنابرگزارش قران، ربا قبل از اسلام در دین یهود و مسیحیت نیز ممنوع بوده است .

وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ (نساء، 161)

 ربا بر قوم یهود هم حرام شده بود

ادر اسلام نیز این معامله  از بزرگترین محرمات الهی شمرده شده است . آیات تحریم ربا از همان ابتدای آغاز رسالت پیامبر اکرم(ص) و در سال هایی که او در مکه به سر می برد نازل گشت . 

تفسیر موضوعی قران (12) صدقه

در ادامه بررسی واژه های اقتصادی قران به واژه صدقه و انفاق خواهیم پرداخت. واژه صدقه از ریشه «ص د ق»  است . از این ریشه در قران  صورت های صرفی (صیغه ) متعددی آمده است  که عموماً در بردارنده طیفی از معانی مرتبط با هم هستند . نمونه های صیغه های مختلف ساخته شده از این سه حرف عبارتند از : اسم مفرد (صدقه)، اسم جمع (صدقات)، اسم فاعل ( متصدقین، متصدقات) فعل ماضی ( صدق ،صدّق، تَصَدَّق،تَصَدَّقوا ) فعل مضارع (اَصّدّقَ، لَنَصَّدَّقَنَّ ، ، ، یَصَّدَّقوا).

واژه صِدق به معنی راستی و درستی و در مقابل دروغ و نادرستی  است لکن در ابواب مختلف و صیغه های متفاوتی که یاد شد وجوه مختلفی از معانی مرتبط با راستی و درستی افاده می شود. مثلاً واژه تصدُّق به معنی پرداخت کردن است و از همین روی،«صداق» به معنی مالی است که زوج در هنگام عقد به زوجه می پردازد تا راستی خویش در محبت به زوجه را ثابت کند .

تفسیر موضوعی قران(11) زکات

واژه زکات از ریشه (زک ی) می باشد .مجموعه  مشتقات مختلفی که از ماده (ز ک ی) در قران آمده است کلماتی از قبیل ( زکی، یزکی، زکّی، تزکی، زکاه،ازکی،....) را تشکیل می دهند که  بیش از 50 بار در قران آمده است . که از میان آن ها واژه مورد  بحث این نوشتار یعنی «زکات» بیش از 30  بار آمده است.

آزادی در قران

آزادی در قران

همه انسان ها از واژه آزادی  احساس خوبی دارند اما علیرغم فهم اجمالی که در ذهن خود دارند در محدوده آن اتفاق نظری ندارند و هر گروه و جامعه و حکومتی  تعبیر خاص خود را دارد. در آزاد ترین کشورهای دنیا نیز قانون حاکم است و قانون چیزی جز بیان محدودیت های افراد جامعه نیست.بنابراین هیچ جامعه ای آزادی مطلق را برنمی تابد و به همین دلیل نمی توان به صرف برخی محدودیت هایی که در اسلام نسبت به رفتار مومنین در جامعه اسلامی وضع شده است ( که غالباً  از آن به گناه یاد می شود وبرای آن حدود و مجازات های شرعی تعریف شده است  ) آن را متهم به مخالفت با آزادی نمود. البته آنچه در اغلب موارد به اشتباه نسبت به اسلام گفته می شود آن است که اسلام با آزادی اندیشه و آزادی تدین مخالف است.

تقوی به مثابه هدف زندگی

این که انسان برای چه پابه این دنیا گذاشت و هدف او از زندگی در این کره خاکی چه بوده است از مهم ترین  سوالات تاریخی بشر بوده است که از دیرباز ذهن متفکران جامعه بشری را به خود مشغول داشته است. پاسخ به این سوالات فلسفه حیات هر شخص می باشد  و پیدانشدن پاسخ برای این سوالات گاه وی را تا مرز پوچیگری، یاس فلسفی و حتی  رغبت به خود کشی سوق داده است. پاسخ یابی به سوالات مذکور بخش مهمی از  تلاش فکری  بزرگان عرفان ، فلسفه و الهیات را به خود اختصاص داده است . مولوی می نویسد:

روزهافکر من اینست و همه شب سخنم

 که چرا غافل از احوال دل خویشتنـم

 از کجا آمده ام آمدنم بـهر چه بــود

 به کجا می روم آخر ننمایی وطنم

مانده ام سخت عجب کزچه سبب ساخت مرا

 یا چه بوده است مراد وی از این ساختنم

خنک آن روز که پرواز کنم تا بر دوست

به امید سر کویش پر و بالــی بزنم

کیست آن گوش که او می شنود آوازم

یا کدامین که سخن می کند اندر دهنم

من به خود نامدم اینجا که به خود باز روم

 آنـکه آورد مـرا باز بـرد تــا وطنــم

مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک

چند روزی قفسی ساخته اند از بدنم

 

در نوشتار حاضر برآنیم تا پاسخ این سوال را از دل آیات قران استخراج کنیم !

آیا اعدام مرتد با آیه" لااکراه فی الدین" سازگار است

 

سوال : قران می فرماید "لااکراه فی الدین" ،با این حساب نباید برای خروج از دین اجبار ویا منعی در میان باشد.

پاسخ:

اولا : به طور کلی هیچوقت با یک آیه دنبال فهم نظر دین نباشید. باید آیات دیگر قران که به آن موضوع مرتبط است  ونیز روایات معصومین در این باره نقل شده است را هم ملاحظه کنید. همین قرانی که میگوید "لااکراه فی الدین"  در جای دیگر می گوید مرتد از دین مورد لعنت خداست وعذاب قیامتی خواهد داشت.

"ولی کسی که از آیینش برگردد، و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او، در دنیا و آخرت، برباد می‌رود؛ و آنان اهل دوزخند؛ و همیشه در آن خواهند بود".

شب قدر تا روز امامت

شب قدر از مصطلحات اختراعی قرانی است. اهمیت این شب به دو دلیل مهم است :

الف- نزول قران مجید

باید دانست که قران دونوع نزول داشته است.

1-     نزول تدریجی که طی آن فرشته وحی ، آیات پراکنده را درطول 23 سال بر قلب نورانی پیامبر خدا القاء نمود . ماجراهای تاریخی که در مورد نزول آیات و سوره ها در کتب تفسیری ذکر شده است (شأن نزول) همه مر بوط به این نزول است .

2-     نزول دفعی، باتوجه به آیات سوره قدر و آیات مرتبط ، معلوم می شود کل قران در نوبتهای سالیانه بر قلب شریف پیامبر نازل می شده است. این همان نزولی است که پیامبر اکرم (ص) ، در روز غدیر خم پیامبر انجام دوباره ی آن را نشانه اتمام عمر خود دانست و براساس آن ( وبا توجه به آیات دیگری که وی را مامور به گفتن امر مهم خلافت نمود)،به معرفی جانشین خود مبادرت ورزید.