درس وبحث

محلی برای ارائه تحقیقات ،مقالات ،نکته های پراکنده ونیز ارتباط با دانشجویانم

درس وبحث

محلی برای ارائه تحقیقات ،مقالات ،نکته های پراکنده ونیز ارتباط با دانشجویانم

بایگانی

آشنایی با ادیان،(1): کلیات

سه شنبه, ۱۴ مهر ۱۳۹۴، ۰۵:۰۲ ب.ظ

شاید بتوان گفت مطالعه تاریخ انسان چیز زیادتری از بررسی ادیان ومذاهب نیست. از ایجاد نخستین تمدن های بشری  شاهد خودنمایی پدیده ای به نام دین ومذهب بوده ایم . فارغ از اینکه مبدأ دین را فطرت الهی ویا تکامل احترام به روح بزرگان قبیله یا اشیاء و... بدانیم زندگی بشر همواره با دین در گیرودار بوده است. در یک نگاه کلی ادیان ومذاهب مختلف مشهور جهان را می توان در4 دسته شامل ادیان بدوی،ادیان هندی وچینی، ادیان ایران و اروپای باستان و ادیان ابراهیمی تقسیم بندی نمود .قبل از ورود به اصل مباحث ابتدا تبیین کوتاهی از  واژه های اصلی مورد استفاده در فصول ارائه می شود  وسپس به ترتیب یادشده به مطالعه ادیان خواهیم پرداخت.

واژه شناسی

دین

 ارائه یک تعریف جامع و مانع از دین اگر ناممکن نباشد ، امری سخت ودشوار می باشد، دانشمندان براى پیدا کردن یک یا چند وجه اشتراک در تعریف ادیان کوشیده اند. این امر موجب شده است که تعریف هاى بى شمار ى براى دین ارائه شود که هیچ کدام از آنها جامع و مانع نیست. اغلب تعاریف ارائه شده توسط دین شناسان ، در واقع  به بخش هایی از آنچه تحت عنوان دین در دنیا سراغ داریم  می پردازد و برخى از جوانب آن را نشان مى دهند. علت این امر تنوع بسیار زیاد ادیان در جوامع بشرى است .

رویکرد های مختلف در تعریف دین

  دانشمندان دین شناس بر اساس علاقمندی های خود از زاویه های متفاوتی به دین نگریسته اند از همین رو، رویکرد های متعددی در تعریف دین به کار بسته اند. در انیجا به برخی از این رویکردها اشاره مینمائیم:

الف- تعریف به شمارش و بیان خصایص

از مصادیق این نوع تعریف می توان به تعریف نینان اسمارت و دکتر شریعتی اشاره داشت.نینیان اسمارت شش خصیصه یا بعد کلی که در همه ادیان مشترکند را چنین فهرست کرده است.:شعایری،اسطوره ای ، عقیدتی، اخلاقی ، اجتماعی،وتجربی.

دکتر علی شریعتی در کتاب تاریخ ادیان خویش، از این روش برای تعریف ادیان، به ویژه ادین ابتدایی سود جسته است  وی ویژگی های زیر را از خصایص ادیان بدوی تاریخ می داند:.

معنی دار دانستن هستی و اعتقاد به حقیقتی متعالی  در پشت ظواهر عالم،غایتمند دانستن هستی ، دوگانگی اشیاء عالم (خیر وشر؛پاک وپلید،مقدس ونامقدس و...)،تقدیس وتقدس،تقسیم اشیاء به محسوس ونامحسوس،روح اجتماع بودن مذهب،بین المللی وبدن وسرایت به جوامع دیگر،جستجوی یک وحدت زیر کثرت هستی،اعتقاد به جاودانگی روح،زیبایی وهنر( وجمال معبود)،عشق وپرستش،[1]

ب- تعاریف ناظر بر محوریت اعتقاد، در این نوع از تعاریف دین را بر اساس یک یاچند باور محوری تعریف می شود مثلاً :

  دین به معناى اعتقاد به یک امر قدسى است.

جان تیلر :دین ایمان به موجودات روحانى است.

جان هیک : دین شناخت‏یک موجود فوق بشرى که داراى قدرت مطلقه است که شایسته اطاعت و پرستش‏اند.

رابرت هیوم:  دین  عبارت از اعتقاد  به نوعى خدا، یا خدایان، و تجربه او از آن خدا، یا خدایان است.وجه تمایز ادیان نوع خداویا نوع تجربه است

ج- تعریف از بعد روانشناسی یا جامعه شناسی:

ویلیام جیمز، که از بزرگان علم روانشناسی در یک قرن اخیر می باشدمی نویسد :

 مذهب، عبارت است از تاثرات و احساسات و رویدادهایى که براى هر انسانى در عالم تنهایى و دور از همه بستگى‏ها براى او روى مى‏دهد، به طورى که انسان از این مجموعه مى‏یابد که بین او و آن چیزى که آن را امر خدایى مى‏نامد، رابطه‏اى برقرار است.

د- تعاریف ناظر  برجنبه اخلاقى وعملی دین : برخی از پزوهشگران ، بانگاه کاربردی ، در تعریف خود از دین بر آن بخش از دین که روابط انسانی را سامان می دهد تاکید دارند به عنوان نمونه به تعریف کانت و عبدالقاهر جرجانی اشاره می کنیم:

کانت : دین، عبارت است از تشخیص همه وظایف به عنوان دستورهاى الهى‏ 

 جرجانى : دین قانون و قرارداد الهى است که خردمندان را به سوى قبول آنچه در نزد رسول‏ (ص) است، فرا مى ‏خواند. [2]

ه- تعاریف ترکیبی( اعتقاد وعمل) : برخی از دین شناسان با توجه به وجوه مختلفی که در ادیان وجود دارد به ارائه تعاریف ترکیبی مبادرت ورزیدند. در انیجا به سه نمونه از این دست، اشاره میکنیم:

علامه فضل الله کمپانی:" دین  عبارتست از شناختن خدا و دانستن وظایف آدمی در برابر او و انجام آنها و  وجود خود و همنوعان خود و همچنین نسبت به حیوانات و بلکه سایر موجودات ."

علامه طباطبایی: دین، عقاید و یک سلسله دستورهای عملی و اخلاقی است که پیامبران از طرف خداوند برای راهنمایی و هدایت بشر آورده اند، اعتقاد به این عقاید و انجام این دستورها، سبب سعادت و خوشبختی انسان در دو جهان است.

آیه الله جوادی آملی: دین مکتبی است که از مجموعه عقاید، اخلاق و قوانین و مقررات اجرایی تشکیل شده است و هدف آن، راهنمایی انسان برای سعادتمندی است.[3]

ایه الله مصباح : دین به معناى اعتقاد به آفریننده اى براى جهان و انسان و دستورات عملى متناسب با این عقاید مى باشد.[4]

بررسی دقیق ادیان، که موضوع این رساله است، نشان خواهد داد که دین ماهیتی بسیار پیچیده وکتشکل از مولفه های مختلف اعتقادی، اخلاقی،احساسی و عملی است. لذا شاید بتوان تعریفی که مایکل پیترسون  ارائه نموده است را کامل ترین تعریف تلقی نمود، هرچند این تعریف نیز غیر قابل نقد نیست. وی می نویسد :

"  دین متشکل از مجموعه ای از اعتقادات ،اعمال، واحساسات فردی وجمعی که حول محوریک حقیقت غایی سامان یافته باشد. این حقیقت ممکن است واحد یا متکثر،متشخص یا نامتشخص،الوهی یاغیر الوهی ونظایر آن باشد.."  [5]

ملت
ملت در لغت به معناى روش و آیین است و اصطلاحا به مجموعه ادیان توحیدى اطلاق مى شود. در علم کلام اسلامى به پیروان ادیان توحیدى" ملیین" مى گویند و هر گاهم یکى از اهل کتاب مسلمان شود؛ سپس از اسلام برگردد، مرتد ملى نامیده مى شود. همچنین علماى اسلام واژه « ملت » را اختصاصا براى اسلام به کار مى برند. حدود یک قرن است که کلمه « ملت » در زبان فارسى به معناى توده مردم استعمال مى شود و این کاربرد احتمالا از کشور ترکیه به ایران سرایت کرده است .[6]
شریعت

شریعت  در لغت به معنی راه واضح است  و در اصطلاح نویسندگان مسلمان به تدریج به عنوان  استعاره ای از راه خدا ودین  الهی بکار گرفته شد. بعید نیست علت این استفاده استعاری نحوه استعمال این واژه در قران باشد. در سوره مائده آمده است : "لکل  جعلنا منکم شرعه ومنهاجا " ویا  "ثم جعلناک علی شریعه من الامر فاتبعها " با توجه به این که اصول کلی اعتقادی ادیان یکسان وعمده تفاوت آنها در احکام فرعی بوده است وبا توجه به آیه شریفه:" شَرَعَ لَکُمْ مِنَ الدِّینِ ما وَصَّى بِهِ نُوحاً ..."[7] که اشاره به تعدد ادیان الهی دارد لذا  برخی آثار  دانشمندان مسلمان این واژه  به معنای خصوص احکام ودستورات عملی ادیان نیز استعمال می شود و گاهى به معناى دین به کار مى رود


[1] - شریعتی ،علی،تاریخ ادیان ،ج1 فصل دوم

[2] - تاریخ جامع ادیان،)

- انتظار بشر از دین [3]

[4] - آموزش عقاید ج1 ص 22 

[5] - ص20-عقل واعتقاد دینی

[6] - واژه های انگلیسی همچون (  Liability,creed,faith,religion,belief,trust,sect,  ) در این مورداستعمال می شوند.

- سوره شورى/ 13

  • حسین رهنمائی

تعریف دین

شناخت ادیان

نظرات  (۲)

بسم الله الرحمن الرحیم

عرض سلام و ادب

سپاس از مسئولیت پذیریتان در ارائه به هنگام مطالب درسی در بلاگتان

با احترام

کاظمی

با سلام و عرض ادب و احترام
بسیار ممنونم از ارائه مطالب درسی در وبلاگتان

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی