آشنایی با ادیان (12) مزدیسنا
مزدا یا اهورا مزدا خدای نیک‌سرشت در کیش زرتشتی است که به معنی سرور دانا است.کلمه یسنا به معنی پرستش است بنابراین ترکیب مزدا+یسنا به معنای خداپرستی است.و اصطلاحاً به آئین رایج در ایران باستان اطلاق می شود.
موسس این آئین زرتشت پیامبر
ایرانی است . در زمان و مکان تولد وزندگی
وی اختلاف نظر قابل توجهی بین مورخان (از ۶۶۰ تا 1200 پیش از میلاد ) به چشم می خورد .حوزه زندگی وی نیز از آذربایجان تا مناطق شرقی ایران بزرگ
تخمین زده شده است.به همین سبب در باره نحوه و زمانه گسترش آئین وی اطلاع دقیقی
نمی توان ارائه نمود
. شاید بتوان گفت مزدیسنا دستِ کم از زمان داریوش خدای هخامنشیان شمرده می شود ( در مورد کوروش دلیل قطعی در میان نیست) . پس از هجوم اسکندر مقدونی و حاکمیت یونانیان کم کم آئین مزدیسنا به خاموشی گرایید. اما باز با حاکمیت اشکانیان اوستاهای تکه‌تکه شده پس از حمله اسکندر گردآوری و بازنویسی شد. ، ستاره اقبال مزدیسنا درخشید و باز به عنوان دین رسمی ایران تعیین شد.
بی عدالتی اجتماعی، فساد اخلاقی و سیاسی دربار پادشاهی ، نیز تزلزل و اختلاف شدید بین شاهزادگان وامرای ساسانی باعث شد تا این حکومت بزرگ با حمله اعراب مسلمان در هم فروشکند و و به تدریج مردم نیز که از دستگاه روحانیت زرتشتی فساد ، واز احکام وعقاید آن پوسیدگی وغیر منطقی بودن را در خاطر داشتند با ملاحظه فلسفه قدرتمند اسلامی کم کم به آئین تازه وارد روی خوش نشان دادند و دیرزمانی نگذشته بود که ایرانیان خود رهبران فکری آئین تازه گشتند ودر همه شاخه های علمی و حتی در مناسب سیاسی حکومت اعراب مسلمان به جایگاه رفیع و غیر قابل رقابتی دست یافتند . آنها همان قومی بودند که در حمله اسکندر و بعد ها در حمله مغول تجربه خونریزی وفشار سخت تری را تحمل کردند اما به دین مهاجمان به هیچوجه به دین مهاجمان روی خوش نشان ندادند. بدیهی است علت گرایش به اسلام را در امری ویای جنگ و شمشیر اعراب که به شدت ضعیف تر از قوم مغول و یونانیان بود جستجو کرد.در کمتر از یک قرن آئین مزدیسنا در ایران (جز در پاره ای نقاط ) مهجور ماند و ایرانیان آن را ترک وبه آئین اسلام گرویدند. جمعیتی از ایرانیان که بر آئین مزدیسنا وفادار ماندند برای حفظ دیانت خود به به هند مهاجرت نمودند.
اوستا
کتاب اوستا بر اثر حمله اسکندر نابود شد و تا سال ها مرجع مردم محفوظات و نسخه های ناقص و پراکنده این کتاب بود تا اینکه ولخش اشکانی دستور داد تا اوستای پراکنده را از تمام شهرهای ایران جمع آوری کنند . پس از وی ، اردشیر بابکان ، هیربد هیربدان ، تنسر را مأمور نوشتن اوستا کرد و نهایتا در زمان شاپور دوم، پسر هرمزد ، اوستای جدید مورد تائید رهبران مذهبی قرار گرفت و به مرور جای اوستای باستانی را گرفت. اوستای نو شامل پنج بخش اصلی به نام های : یسنا، یشت، ویسپرد و وندیداد و خرده اوستا می باشد
گاهان پنجگانه زرتشت قدیمی ترین بخش اوستاست که از حیث انتساب آن به زرتشت محتمل ترین بخش است گاه به معنی سرود است . گاهان مشتمل بر 17 هات است . پس 17 هات در پنج دسته (گات ) سرود بخش بندی شد و هر هات چند بند دارد.
یشت نیز به معنی نیایش است و یشتها بلند ترین بخش اوستای کنونی است تفاوت یشت ویسنه در این است که یسنه نیایش و قربانی کلی است اما یشت نیایش مخصوص به ایزدان معین است.
یشت ها نسبت به گاهان از تنوع وزنی بیشتری برخوردار است و پختگی زبانی بالاتری بهره ند است برعکس گاهان که وزن های ساده و محدودتری دارند.
هر یشت چند کرده (=بخش) و هر کرده چند بند دارد
بخش دیگر اوستا ویسپرد است که آن هم سروده هایی برای مراسم ششگانه خاص (هنگامه های ششگانه ) در طول سال بوده است.ویسپرد نیز به چند کرده و هر کرده به چند بند تقسیم می شود
خرده اوستا در حقیقت گزیده ای از بخش های مختلف اوستاست که در مراسم مختلف نظیر جشن ها ، درگذشت ها، سدره پوشی و کشتی بند ی ( به ضم سین وکاف ) خواهده می شده. ظاهرا این گزیده خود به سلیقه گزیده گران نسخه های متفاوتی داشته است.
جای برخی از این قطعات منتخب در بخش های قبلی یافت می شود وبرخی نیز یادگار نسک ها (قسمتها)ی گم شده اوستا می باشد خط اوستایی فقط برای نگارش "اوستا" وبعد از آن "کتاب زند" استفاده شد لذا به خط دینی دین دبیره (دین دبیری) مشهور شد ودر جای دیگری استفاده نشد . 48 حرف مجزا دارد و این جدایش باعث شد تا برخی از اشتاباهات رایج سایر زبانها وخطوط را دچار نشود.
پروفسور شوشتری اوستا شناس : شکی نیست که عبارات سرود های گاتها از اصل فرق کرده و چنان که گوینده گفته به ما نرسیده. چه الفاظ و چه سیلاب کم و بیش شده اند. برعکس سرود های ریگ ویدا که سالم تر مانده اند. زیرا هندوان سخت مقید بوده اند و احتیاط می کردند که دست به ترکیب الفاظ یا عبارات نزنند و از خود لفظی کم یا بیش نکنند و از اصل دور نگردند.»
زرتشتیان مشرک یا موحد
در گاتها همه چیزهای خوب به اهورا مزدا منتسب است . او هم آفریننده روشنایی و هم تاریکی است. اما در کتابِ بندهشن [1](از آثار مذهبی زرتشتی که در دوره اسلامی نوشته شد)، نیروی مخالفِ اهورامزدا و زاینده بدی‌ها اهریمن (انگره مینو) معرفی می‌شود
دنیا از دید زرتشت :
جهان به خدا تعلق دارد، پس رهبانیت یا زهد و کناره‌گیری از آن گناه است. وظیفه دینی آدمیان کار برای افزایش آفرینش خوب از طریق کشاورزی و پیشه‌وری و ازدواج است.رهبانیت و کناره‌گیری از دنیا گناه است. وظیفه دینی آدمیان کار برای افزایش آفرینش خوب از طریق کشاورزی و پیشه‌وری و ازدواج است.
بهترین جا از نظر اهور مزدا: آن جاست که اشونی خانه ای برپای دارد با موبدی با گله ای گاودر آن با کدبانویی فرزندانی و رمه هایی خوب در آن خانه ای در آن گله گاوان به خوبی پروریده شود. اشونی افزونی گیرد خوراک ستوران فراوان باشد ، سگ خوب پرورش یابد، کدبانو کامیاب شود فرزندان ببالند آتش فروزان بماند و هریک زندگی به خوبی برخوانده شود ،( فرگرد دوم ،بخش اول)
تجرد، سقط جنین و هم‌جنس‌گرایی نیز گناه به شمار می‌روند زیرا مانع آفرینش خوبی ها است.
اصول اعتقادی مزدیسنایی
1. ایمان به وحدت خدا
2. ایمان به پیامبری زرتشت
3. باور به جهان مینوی و عالم معنا
4. ایمان به نظم و راستی کارجهان(اشا
5. باور به جوهر آدمیت
6. اعتقاد به فروزه‌های هفت‌گانه خداوند
7. اعتقاد به نیکوکاری
8. اعتقاد به تقدس عناصر چهارگانه: آب، باد، خاک و آتش
9. اعتقاد به فرشگرد یا آخرالزمان
در نگاه زرتشت، اهور مزدا امور آفرینش را با دستیاری هفت فروزنده مقدس نامیرا ، (ورجاوند های جاودانه ) اداره می کند. این فرزونده ها که به نام امشاسبند معروف هستند عبارتند از :
1- «بهمن» ، مظهر اندیشه نیک و خرد ،دستیار خداوند در خلقت و نگاهدار جانوران سودمند و سنجش اعمال در روز پسین .( نام دومین روزهرماه ).
2- «اردیبهشت»، نماد راستى و پاکى ، (نام سومین روزهرماه)
3- «شهریور»،نماد شهریارى و فَرّ و اقتدار ، نگهبان فلزها در جهان استومند و باعث پیروزى حاکمان دادگر .میانجی مردمان در روز واپسین چهارمین روزماه روز اوست.
4- «اسفندارمذ» (ایزدبانو ). پرورش دهنده آفریدگان و برکت بخشِ آنها.، نگاهبانى زمین و پاکی و سرسبزى را بر عهده دارد
5- «خرداد»(ایزدبانو)، نماد کمال و پارسایىِ آفریدگار ونگاهبان آب . (نام ششمین روز هر ماه)
6- «اَمُرداد»، (ایزدبانو)، مظهر پایدارى و جاودانگى اهوره مزدا، نگاهبان گیاهان و خوردنى ها . (نام هفتمین روز هر ماه)
7- «سپندمینو» نبرد دیرپاى او با «اَنْگرَمَینیو» (=اهریمن)، مضمون اصلى داستان آفرینش زرتشتى را تشکیل مى دهد.
یکى انگاشته شدنِ او با اهوره مزدا در اوستاى نو سبب شده تا گاه، این مقام را به ایزد «سروش» ( شنوایى و فرمان بردارى) بدهند تا هفت گانه امشاسپندان درست از کار دربیاید.
