تفسیر موضوعی قران (1)پیش نیازهای فهم قران

قران کتاب الهی است که برای هدایت انسان ها نازل شده است. هم به دلیل تصریح خود قران (هدی للناس ) ، (هدی للمتقین ) و هم به دیل  تصریح  پیامبر اسلام (ص) این کتاب توانایی هدایت مخاطبان خود را دارد. لازمه اصلی این سخن  قابل فهم بودن آن است. اما این ویژگی به آن معنا نیست که هر کس با هرسطح از معلومات و دانش  بتواند تمام آموزش های این کتاب را فراگیرد.منطقاً  کتابی که برای هدایت همه افراد و اصناف بشر در همه دوران ها وهمه سرزمین ها  نازل شده است.قطعا باید برای اقوام مختلف  در سرزمین های گوناگون و نیز برای انسانهایی که در قرون بعد به دنیا می آیند سخن درخور داشته باشد.

بنابراین این کتاب به دوشکل می توانست به بشریت عرضه شود:

یکم :  با توجه به جمعین ، اقوام ، اصناف مردم و ویژگی هیا جغرافیایی و تاریخی انسان ها  حاوی صدها جلد مطلب باشد تا انسان ها در هر زمان و با هر زمینه فکری ودر هر سرزمینی هدایت مخصوص به خود را دریابند. این درحالی است که ارائه چنین کتابی و به تعبیر بهتر چنین کتابخانه ای ملزومات فراوانی میخواهد که با زندگی بشر در 1400 سال پیش سازگار نبود.

دوم : از ادبیاتی بهره مند باشد که مطالب مفید درقالب الفاظ کم عرضه شده باشد.

بدیهی است شکل دوم امر  معقول تر و امکان پذیرتری است . منتها در این روش ، نیاز به ابزارهای کمکی هست تا کتاب مجمل مزبور از فشردگی خود خارج و برای فهم نسلها و سرزمین های بعدی قابل فهم تر گردد. وانیجا بود که نیاز به تفسیر قران خود نمایی می کند. امری که از همان سال های نزول از سوی قران مورد توجه واقع  وتوسط پیامبر اسلام مورد تاکید وتبیین واقع شد.

در متون دینی ما اعم از قران وحدیث ، ده ها نمونه از تاکید بر تدبر وتلاش برای فهم قران شده است . این تاکیدات گویای دو حقیقت هستند :

یک: قران قابل فهم است

دو: فهم معانی  عمیق تر قران چندان آسان و در دسترس نیست بلکه نیاز به تدبر و تعقل دارد

قران :  افلایتدبرون القران ام علی قلوب اقفالها

پیامبر اکرم(ص):لاخیر فی  قرائه لیس فیها التدبر

بنابراین ، عمومیت  فهم و هدایت قران  به معنی نداشتن روش فهم یا عدم نیاز به مقدمات و پیش نیاز برای فهم معانی عمیق تر آن نیست.قران هم برای مردم کوچه وبازار سخن هدایتگرانه دارد، چندانکه در آغاز نزول با مردم عادی وبی سواد عربستان روبرو بود وتوانست آنها را به دین اسلام متمایل سازد، وهم برای دانشمندان متامل و اهل دقت وتدبر وتعمق چه در آن زمان چه در زمان های بعد.

امام سجاد(ع) در پاسخ به سوالی پیرامون قران می فرماید:
"همانا خداوند عزوجلّ علم داشت که در آخرالزمان اقوام تعمّق کننده اى خواهند بود. پس (قل هو الله أحد) (سوره توحید) و آیات نخست سوره حدید تا آیه (و او به آن چه در دل سینه ها وجود دارد, داناست) را نازل کرد."

حدیث بالا به خوبی بر عمیق و چند  لایه ای بودن قران  دلالت دارد.نتیجه سخن این می شود که اگر کسی بخواهد معانی ناب تری از قران استخراج کند باید کمر همت ببندد ومقدمات علمی وعملی لازم جهت وصول به این هدف را در خویش مهیا سازد ودلخوش به فهم ظاهری، آن هم به وسیله ترجمه دیگران،  نباشد.