یادداشتی پیرامون فیلم :چه رویاهایی می آیند
به جرأت میتوانم بگویم ، «چه رویاهایی می آیند»( What Dreams May Come) ،یکی از زیباترین فیلم هایی است که پیرامون مسأله معاد تاکنون دیده ام . بازی هنرپیشه معروف آمریکایی، رابین ویلیامز بر زیبایی این فیلم افزوده است ما خمیر مایه اصلی آن موضع فیلم است، جهان آخرت .
داستان فیلم مربوط به زن و شوهری است که دو فرزند خود را در حادثهای از دست میدهند، از گفتگوی زن ومرد معلوم می شود که زن در این اتفاق نقشش داشته است و از این روی دچار عذاب وجدان و افسردگی وناامیدی می شود و به تدریج نگاهش به زندگی منفی می شود . شوهر در تلاش برای بازگرداندن وی به مثبت اندیشی تلاش زیادی میکند و می کوشد تا وی را از بیمارستان روانی نجات دهد و شوق زندگی را به وی بازگرداند اما کوشش وی سرانجامی ندارد . مدتی بعد مرد در حادثهای کشته میشود و به دلیل مثبت اندیشی و نیک کرداری اش وارد بهشت می شود. بهشت او محیط بزرگی است مانند یک تابلوی نقاشی بزرگ که او باید آن را نقاشی کند و او هرگونه که بخواهد نقاشی می کند و هرچه بکشد یا هرچه تصور کند برایش حاضر می شود. از آنجایی که او انسان خوش بین ومثبت اندیشی بود فقط تصاویر زیبا ورنگ های روشن و جذاب به کار می برد و در نتیجا تمام صحنه فیلم مملو از صحنه های زیبا و لذت بخش می شود.
در طول فیلم همواره یک راهنما ( مرد دورگه ) در کنار مرد هست که اطلاعاتی پیرامون زندگی جدید به او میدهد .او می فهمد که این راهنما همان دختر اوست ( او در دنیا علاقه داشت که فرزندش پسر و سبزه روی باشد و لذا روح دختر خود را به شکل پسر دورگه می بیند)
در اثنای فیلم ، وقتی مرد جویای وضع همسر خویش می شود به او گفته می شود که همسرش به دلیل افسردگی وبدبینی به دنیا و ناامیدی از رحمت خدا خود کشی کرده است و این بدبینی ونگاه منفی وی به شکل جهنم بر وی تصویر شده است.... مرد تلاش میکند تا همانگونه که در دنیا برای نجات همسر خویش را از افسردگی کوشیده بود اینجا نیز برای نجات او اقدام کند و او را از جهنم خارج سازد. محور تلاش وی بر این اساس است که افکار بد را از ذهن او خارج سازد تا او هم بهشتی بیاندیشد. او گفتگوی طولانی با همسر خویش انجام میدهد و با یادآوری خاطرات خوب زندگی شان سعی در ایجاد ذهنیت مثبت در او میکند و به وی تلقین میکند که با افکار خوب می تواند به زندگی خوب بازگردد. اما ذهنیت بد همسر وی بسیار بیش از انرژی مثبتی است که وی به همسرش می دهد. وی شکست میخورد اما همسرش به دلیل عشقی که در عمق جان خویش به وی دارد نگران حال او می شود و همین باعث همراهی او با مرد و خرج از جهنم می شود.وقتی این دونفر در بهشت همدیگر را ملاقات میکنند بسیار خوشحال می شوند و فرزندان خود را در کنار خویش می یابند.
از آنجا که اهل فن نیستم در خصوص جلوه های ویژه ، کیفیت استفاده از رنگ و نحوه فیلم برداری سخن زیادی نمی گویم و بر موضوع تخصصی خودم تمرکز می کنم.
از جمله مشابهت هایی که داستان این فیلم با آموزه های قرانی و تعالیم اسلامی دارد تاکید بر این نکته است که بهشت هر کس محصول ملکات ، روحیات وباورها ، اعمال خود اوست . هر کس بد کند یا بد اندیش باشد در قیامت جایگاه بدی خواهد داشت.بر طبق تعالیم قران ، انسان عین عمل خویش را در قیامت خواهد دید.
فَالْیَوْمَ لَا تُظْلَمُ نَفْسٌ شَیْئًا وَلَا تُجْزَوْنَ إِلَّا مَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿یس: ٥٤﴾
و در باره بهشت می فرماید:
کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِیئًا بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿٤٣
در قران میفرماید هر غذا و میوه ای که اهل بهشت بدان رغبت داشته باشند برایشان حاضر می شود
لهم مایشتهون : برای ایشان است آنچه که دوست دارند ...........
و در جای دیگر می فرماید:
کُلَّمَا رُزِقُوا مِنْهَا مِن ثَمَرَةٍ رِّزْقًا ۙ قَالُوا هَـٰذَا الَّذِی رُزِقْنَا مِن قَبْلُ ۖ وَأُتُوا بِهِ مُتَشَابِهًا
هر گاه میوهاى از آن روزىِ ایشان شود، مىگویند: «این همان است که پیش از این [نیز ]روزىِ ما بوده.» و مانند آن [نعمتها] به ایشان داده شود
بهشتیان زمانی که میوه های بهشت را میبینند میگویند ما این ها را قبلاً ( در دنیا) دیده ایم که این میتواند به یگانگی نعمت های بهشت با اعمال انسان تعبیر شود در واقع میوه یا غذایی که بهشتیان میخورند همان عبادت یا عمل خیری است که در دنیا داشتند و به همین ترتیب عذاب های جهنم هم برخاسته ازاعمال خود انسان است مثلا عقربی که اهل جهنم دارند همان بد زبانی ایشان در دنیاست وخلاصه اینکه در قیامت هر کسی عین اعمال و ملکات و روحیات و باورهای خود را البته به زبان و ادبیات قیامتی داراست.
در فیلم ، مرد هرچه بخواهد همان می شود و این همان نکته ای است که در حدیث قدسی آمده است که خداوند به انسان مومن خطاب میکند :
عبدی اطعنی حتی اجعلک مثلی انا حی لا اموت اجعلک حیا لاتموت و انا اقول للاشیاءکن فیکون و انت تقول للاشیاء کن فیکون؛ ای بنده من؛ مرا فرمان بر تا تو را همانند خود سازم. من حی نامیرایی هستم و تو را نیز زنده نامیرا می سازم. من به هرچیزی فرمان دهم خواهد شد، تو را نیز چنان می کنم که به هر چه فرمان دهی انجام پذیرد.میگوید ای بنده من اکنون تو هم مثل من شده ای هرچه ارده کنی همان می شود
مسأله الحاق فرزندان به والدین نیز از جمله مشابهت های داستان فیلم با آموزه های قرانی است. قران میفرماید:
وَالَّذِینَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُم بِإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ
و کسانى که گرویده و فرزندانشان آنها را در ایمان پیروى کردهاند، فرزندانشان را به آنان ملحق خواهیم کرد
نکته زیبای دیگری که داستان فیلم بدان تاکید داردتاثیر نگاه مثبت یا نگاه منفی انسان به هستی وزندگی در نحوه زندگی او در قیامت است. این نکته در تفاوت رنگ ها و تصاویری که مرد و همسرش در نقاشی هایشان دارند خودنمایی میکند. مرد تصاویر زنده ، رنگی و زیبا می کشد و زن تصاویر بی روح ، خاکستری و غمناک ودرهم ریخته....در واقع خانه هر یک از زن و مرد مجموعه افکار آنهاست. این نکته در تعالیم اسلامی تحت عنوان نگاه توحیدی به هستی معنا می یابد. انسان مومن که برای هستی صاحب قایل است و حضور و تجلی حضرت حق را در جهان حس می کند زندگی را زیبا می بیند. به قول مولوی:
به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست ..............عاشقم برهمه عالم که همه عالم از اوست
اما کسانی که به خدا ایمان ندارند و از رحمت الهی مأیوس هستند و یاد خدا در حیاتشان رنگ ندارد کارشان به پوچی وافسردگی می انجامد .
ومن اعرض عن ذکریفان له معیشه ضنکا ونحشره یوم القیامه اعمی
آنکس که از یاد خدا سرباز زند زندگی تنگی خواهد داشت ودر قیامت نابینا محشور خواهد شد
به عنوان یک پژوهشگر ، نمی توانم ادعا کنم همه محتوای این فیلم با اعتقادات اسلامی همخوانی دارد اما کلیت آن با آنچه در لابلای آیات و روایات و کتب دانشمندان مسلمان درباره معاد دیده ام همخوانی های زیبایی دارد اگرچه نمی توان گفت تمام محتوای فیلم با عقاید مسلمانان یگانگی دارد. یکی از موارد ناهمگونی داستان فیلم با عقاید اسلامی مسأله تناسخ است که در ادامه زندگی زوج مذکور در دنیا در قالب دو کودک نشان داده میشود. این آموزه در باور مسلمانان باطل است . از دیدگاه مسلمانان معاد آخرین منزل حیات فردی انسان است.
پیشنهاد میکنم ادامه فیلم را خودتان ببینید.این فیلم از جمله فیلم هایی است که به دیدن بیش از یک بار می ارزد . اگر قبلاً ان را دیده اید یک بار دیگر با توجه به توضیحات بالا ببینید.