بعد از مدتها،12 مرد خشمگین ( 12 Angry Men ) لذت دیدن یک فیلم خوب را برایم تکرار کرد
تقریبا تمام ماجرای این فیلم سیاه وسفید که در سال 1957 ساخته شده است در یک اتاق و با گفتگوی 12 نفر می گذرد. این که یک فیلم بتواند صرفا با گفتگوی چند نفر آنچنان ماهرانه اجرا شود که یک ساعت و 40 دقیقه بیننده را میخکوب خود کند هنر زیادی میخواهد.
در این گفتگو، 12 عضو هیئت منصفه درباره گناهکار یا گناهکار نبودن یک متهم بحث میکنند. گرچه در آغاز همه به جز یک نفر به گناهکاری متهم باور داشتند اندک اندک طی بحثی که با او و بین خود دارند در باور خود شک میکنند و نهایتا همه بر بی گناهی متهم رای میدهند. جالب اینجاست که نفر اول در ابتدای جلسه میگوید : «نمی دانم که گناهکار است و دلیلی هم بر بی گناهی او ندارم»، او تنها میخواهد مسئولیت پذیر باشد و برای یافتن حقیقت تمام تلاش خود را بکند و اگر قرار است کسی اعدام شود حداقل یکساعت درباره او گفتگو شود (بعد انسانی داستان).او با همین عقیده چراغ راه را برای دیگران روشن می‌سازد. و اندک اندک دیگران در دلایلی که در دادگاه ارائه شده بود شک میکنند.حل معماها و شک در دلایل همه کار نفر اول نیست بلکه این فرایند به صورت دیالکتیکی پیش میرود و افراد دیگری که در اتاق حضور دارند هریک به تناسب نگاه خود در بخشی از دلایل گناهکاری متهم ایجاد تردید میکنند. و در طول این فرایند که در اتاقی گرم و هوای شرجی اتفاق می افتد ( که کنایه ای از سختی قضاوت شاید باشد ) بارها عصبی می شوند.
مهمترین نقش در فرایند تغییر نظر این گروه را همان کسی داراست که اول بار جرئت کرد شک تردید خود را اعلام کند و نظر خود را در مقابل اکثریت مطلق شجاعانه بگوید. دلیل او نه یک قاعده فلسفی و منطقی بلکه یک دلیل اخلاقی و روانی است. او حاضر نیست به راحتی یک متهم را (حتی اگر گناهکار باشد ) بدون حداقل یک ساعت حرف زدن به طناب دار بسپارد. او به سبب همین روحیه اخلاقی و همین شجاعتی که دارد اولین حامی از 11 نفر دیگر را مییابد و در طی بحث به تدریج افرد دیگر هم به او می پیوندند.
احساس همزاد پنداری فردی که در محلات فقیر نشین وجرم خیز ( همانند متهم ) بزرگ شده است باعث تغییر نظر او می شود و با شروع بارش باران اندک اندک نفراتی که نظرشان عوض می شود بیشتر می شود.
اصلی ترین مدافع گناهکاری متهم پدری است که فرزندش از قماش همان متهم است . فرزند او پس از دعوا و کتک زدن پدرش خانه را ترک کرده و گویا حس انتقام از امثال پسرش وی را تا آخر فیلم بر نظریه گناهکار بودن متهم پایدار نگاه می دارد. اما او هم زمانی که متوجه نقش احساسات عاطفی خود در لجبازی با جمع و اصرار بر گناهکاری متهم می شود نظر ش را عوض میکند.
معرفت شناسان در تعریف معرفت آن را «باور صادق موجه» تعریف کرده اند. در این فیلم، ویژگی سوم ( توجیه دار بودن یک باور) به مناقشه گذاشته می شود، تاثیرات روانی بر پذیرش و انکار یک واقعیت مرور می شود و نقش ظن و گمان در حصول باورهای عامه و نشستن آن به یقین در زندگی روزمره به نقد کشیده میشود و خطر قضاوت بر اساس ظن وگمان گوشزد می شود.
این فیلم همچنین ارزش شک و تردید نسبت به باورهای قبلی را نمایان و حتی بزرگنمایی می کند نکته ای که در بیان بسیاری از محققین آمده است.به قول شهید مطهری: شک ممر خوبی است هرچند مقر خوبی نیست.
فیلم در انتها با تغییر نظر همه افراد و رای به بی گناهی متهم تمام می شود. افراد جلسه در هوای پاک ومفرح پس از باران از یکدیگر جدا می شوند و در خیابانهای شهر ناپدید می شوند
دیدن این فیلم قدیمی که احتمالا در خاطرات پدربزرگهای ما مانده باشد را به همه دانشجویان، به ویژه آنها که به بحثهای فلسفی، الهیاتی و کلامی مشغولند یا به بحث های معرفت شناسی، فلسفه ذهن و منطق علاقه دارند توصیه می نمایم.
